logoFundacja Shalom

 

 

 

Fundacja Shalom jest Strażnikiem Pamięci i miejscem spotkań tradycji ze współczesnością, miejscem, gdzie kultura żydowska wchodzi w dialog z kulturą polską. Jej najważniejszym celem, który realizuje od początku, czyli od 1987 roku, jest ocalenie od zapomnienia bogatego dziedzictwa kultury jidysz.

 

Założycielem i dyrektorem Fundacji Shalom jest Gołda Tencer, aktorka i reżyser Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie. Fundację współtworzyli absolwenci istniejącej niegdyś w Łodzi żydowskiej szkoły im. I.L. Pereca. Połączyła ich wyniesiona z domu miłość do tradycji żydowskiej.

 

Fundacja Shalom organizuje kursy języka jidysz, wykłady, warsztaty, konkursy edukacyjne, spektakle teatralne i telewizyjne, wystawy plastyczne i festiwale, prowadzi również działalność wydawniczą.

 

Jednym z jej największych osiągnięć jest wystawa „I ciągle widzę ich twarze – fotografia Żydów polskich” oraz album o takim samym tytule. Wystawa powstała w oparciu o kolekcję liczącą 9 tys. zdjęć nadesłanych na apel ogłoszony przez Gołdę Tencer w 1994 r. Wystawa pokazywana była w 49 miastach na całym świecie w najbardziej prestiżowych muzeach, m.in. w Yad Vashem w Izraelu, Centrum S. Wiesenthala w Los Angeles, w Kostaryce, w Meksyku, w Buenos Aires, Toronto, Paryżu, Londynie, Barcelonie, Brukseli, Wilnie. Wystawa odniosła duży sukces także w Nowym Jorku, gdzie przez blisko rok była prezentowana w Yeshiva University Museum. Ważną część zbioru stanowi tzw. kolekcja kozienicka licząca 4,5 tys. odbitek ze szklanych klisz, pochodzących z działającego do 1941 w Kozienicach zakładu fotograficznego Chaima Bermana. Kolekcja „I ciągle widzę ich twarze została także zdygitalizowana i udostępniona na portalu Żydzi Polscy (www.zydzipolscy.pl). Fundacja planuje stałą ekspozycję zdjęć i apeluje o ich dalsze nadsyłanie.

 

W 2005 roku Fundacja wydała książkę „Pamięć. Historia Żydów polskich przed, w czasie i po Zagładzie” autorstwa Barbary Engelking, Jolanty Żyndul, Feliksa Tycha oraz Andrzeja Żbikowskiego, pod redakcją naukową Feliksa Tycha. Książka jest bezpłatnie przekazywana szkołom i bibliotekom w całej Polsce. Ważnym projektem edukacyjnym są organizowane co 2 lata, od 1993 r. konkursy: „Na wspólnej ziemi” dla uczniów gimnazjów i szkół podstawowych oraz „Historia i kultura Żydów polskich” dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którego laureaci mają wolny wstęp na wybrane kierunki na Uniwersytetach Warszawskim i Jagiellońskim. Ministerstwo Edukacji Izraela zaprasza zwycięzców na tygodniowy pobyt w Izraelu.

 

Fundacja przyczyniła się do wzniesienia w Falenicy pomnika ku czci 4500 Żydów – ofiar hitleryzmu. Ma także swój udział w odnowieniu pomnika Bohaterów Getta w Warszawie. Dzięki staraniom Fundacji na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie wybudowano symboliczny grób poety języka jidysz – Lejba Najdusa.

 

Fundacja propaguje ideę korczakowską i wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem im. J. Korczaka doprowadziła do wzniesienia pomnika Starego Doktora w Warszawie, odsłoniętego 1 czerwca 2006 roku, dzięki wsparciu Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. Na uroczystość z udziałem Prezydenta Lecha Kaczyńskiego przyjechały z całej Polski dzieci ze szkół im. J. Korczaka.

 

Fundacja Shalom angażuje się w działania prospołeczne, takie jak otwarcie pierwszego po wojnie przedszkola żydowskiego w Warszawie oraz szkółki niedzielnej dla dzieci żydowskich. Prowadzi działalność charytatywną, wspiera inicjatywy na rzecz młodzieży. Fundacja wspiera szkoły im. Ireny Sendlerowej, której postać jest jej szczególnie bliska.

 

27 stycznia 2006 roku Fundacja zorganizowała po raz pierwszy warszawskie uroczystości Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu pod pomnikiem Bohaterów Getta. Honorowy patronat nad obchodami objął prezydent m.st. Warszawy. Co roku w tym dniu prowadzone są również akcje „Światło Pamięci” i „Apel Pamięci”, w których bierze udział wielu warszawiaków, a po terenie byłego getta warszawskiego kursuje pusty tramwaj-widmo, symbolizujący nieobecność żydowskich mieszkańców miasta.

 

Fundacja od lat włącza się w organizację obchodów kolejnych rocznic powstania w getcie warszawskim. Dzięki staraniom Gołdy Tencer 65. i 70. rocznicę uświetnił udział Izraelskiej Orkiestry Symfonicznej pod dyrekcją Zubina Mehty, a pod pomnikiem Bohaterów Getta, odbyła się „Azkara dla Pamięci” – symboliczna uroczystość upamiętniająca bojowników powstania.

 

Co roku Fundacja przypomina o wydarzeniach Marca’68, organizując spotkania pod pamiątkową tablicą, którą odsłonięto z jej inicjatywy w 1998 r. na Dworcu Gdańskim, a także wystawy, spektakle, konferencje i panele dyskusyjne z udziałem przedstawicieli pokolenia marcowego.

 

Fundacja założyła i przez ponad 10 lat prowadziła Centrum Kultury Jidysz, które od 2010 roku ma nową, stałą siedzibę przy ul. Andersa 15 w Warszawie. Realizowane są w nim projekty edukacyjne, wykłady, warsztaty, pokazy filmowe oraz spotkania literackie. W CKJ od 15 lat prowadzone są całoroczne lektoraty języka jidysz na trzech poziomach zaawansowania. Fundacja organizuje kursy jidysz także w Łodzi.

 

Przy Andersa 15 mieści się również założony przez Fundację Żydowski Uniwersytet Otwarty, projekt pod patronatem Uniwersytetu Warszawskiego, istniejący od 2009 roku. W ŻUO można zdobyć wiedzę na temat kultury, twórczości i działalności społecznej Żydów polskich.

 

Od 2002 roku Fundacja organizuje trzytygodniowe Międzynarodowe Letnie Seminaria Języka i Kultury Jidysz. Zajęcia prowadzą wybitni specjaliści z Polski, Izraela, Francji i Argentyny. Od 2010 roku seminarium odbywa się w Warszawie. Uczestniczą w nim pasjonaci języka jidysz z całego świata, m.in. z Japonii, USA, Szwecji, Ukrainy, Rosji, Izraela, Niemiec, Włoch.

 

W marcu 2006 roku z inicjatywy Fundacji powstał Uniwersytet Trzeciego Wieku z blokiem zajęć i warsztatów o tematyce żydowskiej. Słuchacze mają możliwość poznania tajników żydowskiej kuchni, wycinanki czy tańca oraz nauki języka hebrajskiego i jidysz. Odwiedzają też miejsca związane z historią polskich Żydów.

 

Działalność wydawnicza Fundacji zaowocowała wydaniem m.in. albumu „I ciągle widzę ich twarze”, zbioru antologii poezji sefardyjskiej „Poeci złotej ery” w przekładzie A. Ziemnego, poematu „My Żydzi Polscy” Juliana Tuwima, antologii wspomnień „Dzieci żydowskie oskarżają”, cymeliowego tomiku poezji Wisławy Szymborskiej „Nic darowane”, w którym zawarto pierwsze tłumaczenia wierszy noblistki na język jidysz. W ramach obchodów Roku Czesława Miłosza Fundacja wydała książkę „Dialog poetów” poświęconą relacjom Miłosza z poetami jidysz oraz kulturą żydowską. Opublikowany w niej został wiersz „Campo di fiori” po raz pierwszy przetłumaczony na język jidysz.

 

W latach 2010-2014 Fundacja wydawała kwartalnik o literaturze i sztuce żydowskiej „CWISZN – Pomiędzy”, w którym prezentowane były teksty krytyczne i naukowe z dziedziny szeroko pojętej jidyszystyki, a także dawniejsza i współczesna literatura jidysz w przekładach na polski oraz wybrane teksty w oryginale.

 

My, którzy stworzyliśmy Fundację Shalom postanowiliśmy wskrzesić zapomnianą kulturę, świat naszych przodków, świat Żydów polskich. Chcemy ocalić pamięć, aby przetrwała w łańcuchu pokoleń.